Πυρσόγιαννη
Πυρσόγιαννη
Η Πυρσόγιαννη αποτελεί Τοπική Κοινότητα και ένα από τα σημαντικότερα χωριά του Δήμου Κόνιτσας στον Νομό Ιωαννίνων της Περιφέρειας Ηπείρου. Από το 1999 έως το 2010 υπήρξε έδρα του Δήμου Μαστοροχωρίων. Βρίσκεται σε υψόμετρο 860 μ., στις πλαγιές της κορυφής Στενό (1900μ) της οροσειράς του Γράμμου, λίγο ψηλοτερα από το σημείο ένωσης του Γοργοπόταμου με τον μεγάλο ποταμό της περιοχής αυτής, τον Σαραντάπορο. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά, σε σημείο με άριστη θέα προς τα γύρω βουνά και δάση, λουσμένη όλη την ημέρα από τον ήλιο και περιβάλεται από πυκνό δρυοδάσος. Απέχει 90χλμ από τα Ιωάννινα ενώ η διασταύρωση για το χωριό βρίσκεται στον επαρχικό δρόμο Ιωαννίνων-Κοζάνης στο 27ο χιλιόμετρο μετά την Κόνιτσα.
Στολίδι της Πυρσόγιαννης είναι ο Άγιος Γεώργιος. Πρόκειται για μία επιβλητική πέτρινη εκκλησία με εντυπωσιακό καμπαναριό που κτίστηκε το 1904 στην θέση προηγούμενου ναού του 1712. Ο παλαιότερος ναός της Πυρσόγιαννης είναι ο Άγιος Νικόλαος που ανακαινίστηκε το 1772, χωρίς να είναι γνωστό το έτος θεμελίωσής του . Είναι μία τρίκλιτη βασιλική εκκλησία με πυργοειδές καμπαναριό και περιστύλιο χαγιάτι. Ο δημοσιογράφος Γιάννης Μαυρομάτης αναφέρει στο βιβλίο του «Ιστορία και Παράδοση της Πυρσόγιαννης» πως, με βάση τα παραπάνω, «μπορεί βάσιμα να υποστηριχθεί ότι η Πυρσόγιαννη, στην θέση που βρίσκεται, κατοικούνταν και προ του 1600-1650». Όμως, σύμφωνα με τις εντοιχισμένες κτητορικές επιγραφές, τα περισσότερα σπίτια άρχισαν να κτίζονται γύρω στα 1750.
Σύμφωνα με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, η Πυρσόγιαννη και η Βούρμπιανη είναι τα παλιότερα μαστοροχώρια. Το σύνολο της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής φτιάχτηκε από τους λαϊκούς, ανώνυμους μάστορες. Παραδοσιακοί μάστορες και τεχνίτες, οργανωμένοι σε ομάδες, ταξίδευαν από περιοχή σε περιοχή και έχτιζαν τα κτίρια, τις γέφυρες, τις βρύσες, τους μύλους και κάθε άλλη κατασκευή των παραδοσιακών οικισμών. Το γεγονός ότι οι ίδιοι άνθρωποι δημιουργούσαν, σε όλον τον ελληνικό χώρο, εξηγεί, εν μέρει, τα κοινά χαρακτηριστικά τα οποία εμφανίζονται στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική διαφορετικών περιοχών. Η Ήπειρος είναι κοιτίδα των μαστόρων, οι οποίοι προέρχονται από τρεις περιοχές: τα χωριά της Κόνιτσας, τα Τζουμέρκα και τους Χουλιαράδες. Δεν είναι τυχαίο ότι πατρίδα των μαστόρων αποτελούν τα πιο ορεινά και βραχώδη χωριά, τα οποία δεν έχουν εδάφη κατάλληλα για καλλιέργειες, με αποτέλεσμα οι κάτοικοί τους να στρέφονται στην οικοδομική, κυρίως τέχνη (αλλά και τη ζωγραφική και την ξυλογλυπτική), προκειμένου να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα και να επιβιώσουν.
Η «Προοδευτική Ένωση Πυρσόγιαννης», ιδρυθείσα το 1926 με πρωτεργάτες τον Παντελή Παπανικολάου και τον Δημοσθένη Γκόψη, έχει επιδείξει και συνεχίζει να επιδεικνύει σημαντικό πολιτιστικό έργο. Το Εθνολογικό Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων στεγάζεται στο ισόγειο του Σχολείου της Πυρσόγιαννης και συγκεντρώνει σημαντικά εκθέματα και αρχεία από την ζωή των μαστόρων. Στο μουσείο υπάρχει σπάνιο υλικό από την καθημερινή ζωή των μαστόρων, τις συνθήκες της δουλειάς τους και τα ταξίδια τους. Υπάρχουν πάνω από 2000 αποτυπώσεις, σχέδια και φωτογραφίες των κατασκευών από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, κιτάπια και συμφωνητικά δουλειάς, τεφτέρια λογαριασμών για τα μεροκάματα, ομόλογα και συναλλαγματικές, διαβατήρια, προσωπικά ημερολόγια και αλληλογραφία με την οικογένεια, καθώς και παλιά εργαλεία, σχέδια εργαλείων και σχέδια χρήσης τους με σημειώσεις και παρατηρήσεις παλιών μαστόρων. Επίσης χαρτογραφήσεις δρομολογίων των μπουλουκιών με βάση τις μαρτυρίες παλιών μαστόρων και κυρατζήδων (μεταφορέων).
Η Πυρσόγιαννη διαθέτει βασικές υποδομές εστιάσης και φιλοξενίας τουριστών. Τόπος αναφοράς είναι ο ξενώνας Αρμολόι που χτίστηκε με δαπάνες των ίδιων των Πυρσογιαννιτών. Το ετήσιο πανηγύρι του χωριού πραγματοποιείται τον Δεκαπενταύγουστο αρχικά στο βουνό, στα σιάδια και στα αλώνια της Παναγιάς μέχρι το μεσημέρι και ακολούθως, το βράδυ, στην πλατεία του χωριού με παραδοσιακά τραγούδια και τοπικούς μουσικούς. Ξεχωριστό γλέντι γίνεται και στις 17 και 18 Ιανουαρίου.
Βιβλιογραφικές & Διαδικτυακές Αναφορές
Μαυρομμάτης Γ., «Ιστορία και Παράδοση της Πυρσόγιαννης», Ηγουμενίτσα (1989)
Περιοδικό «Αρμολόι»
http://old.ntua.gr/MIRC/db/epirus_db/20_Iwannina/20_18_Mastoroxorion/20_18_11_DD_Pirsogiannis/20_18_11_DD_Pirsogiannis.htm (Ανακτήθηκε την 1/10/2020)
http://old.ntua.gr/MIRC/db/epirus_db/ARXITEKTONIKH/Mastores.htm (Ανακτήθηκε την 1/10/2020)
https://www.in.gr/2019/09/02/life/diakopes/the-experts-way/pyrsogianni-ioanninon-mastoron-texni
Θέσεις εγκατάστασης της οικογένειας Παπανικολάου στην Πυρσόγιαννη